Wat is een deepfake en hoe herken ik ze?

Een deepfake is een digitaal gemanipuleerde foto, video of audio waarin artificiële intelligentie (AI) wordt gebruikt om een (deel van een) persoon te vervangen door iemand anders. De term "deepfake" combineert deep learning (een vorm van AI) en "fake".

Voorbeelden van deepfakes zijn video's waarin iemand dingen zegt of doet die nooit gebeurd zijn. Denk bijvoorbeeld aan een beroemde acteur die in een filmpje verschijnt zonder dat hij daar daadwerkelijk heeft aan meegewerkt, of een politicus die een toespraak houdt die nooit is gegeven.

Hoe werkt een deepfake?

Deepfakes worden gemaakt met behulp van neurale netwerken, een type machine learning-model dat patronen in grote datasets kan herkennen en repliceren. Er zijn twee belangrijke stappen in het proces:

• Trainen van het AI-model
  Een algoritme wordt gevoed met honderden of zelfs duizenden afbeeldingen en video's van een persoon. Zo leert het model gezichtskenmerken, stemintonaties en bewegingen te herkennen. Van bekende personen is er vaak heel wat beeldmateriaal te vinden online, vandaar dat zij een makkelijk slachtoffer zijn voor deepfakes.
• Genereren van een deepfake
  Met de opgedane kennis uit de leerperiode vervangt de software vervolgens het gezicht of de stem van een persoon door die van een ander. Zo creëert het uiterst realistische video's of audio-opnames.

De meest gebruikte techniek voor deepfakes is een Generative Adversarial Network (GAN). Dit systeem bestaat uit twee AI-modellen: eentje dat de beelden creëert én eentje dat probeert te bepalen of het echt of fake is. Het eerste model stuurt vervolgens bij op basis van de feedback van het tweede, tot de uitkomst hyperrealistisch is!

Benieuwd hoe jij zelf AI kan gebruiken? Lees het hier.

Hoe herken je een deepfake?

Deepfakes kunnen dus zeer goed gemaakt zijn. Het is dus belangrijk om altijd kritisch te zijn over beeld- en audiofragmenten die online gedeeld worden. Er zijn daarnaast ook enkele signalen waarmee je ze kan ontmaskeren:

• Onnatuurlijke bewegingen
  Deepfakes hebben soms moeite met het nauwkeurig nabootsen van kleine details, zoals oogknipperingen of subtiele gezichtsuitdrukkingen. Ogen die te weinig of te veel knipperen, kunnen dus een aanwijzing zijn.
• Onnauwkeurige randen
  Let ook op vervormingen rond de rand van het gezicht, zoals wazige lijnen, onnatuurlijke schaduwen, of een onnatuurlijk overgang tussen het gezicht en de achtergrond.
• Verstoorde audio
  In deepfake-audio kan de toonhoogte vreemd variëren of kunnen zinnen onnatuurlijk overkomen. Een voorbeeld is een stem die plotseling stopt of een onlogische pauze maakt.
• Controleer de bron
  Niet onbelangrijk: komt de video van een betrouwbare bron? Als een video viraal gaat zonder duidelijke herkomst, is het mogelijk een deepfake.
• Gebruik tools
  Er zijn online platforms die deepfakes detecteren, zoals Deepware ScannerNieuw venster.

Waarom zijn deepfakes zorgwekkend?

Deepfakes zijn indrukwekkende voorbeelden van wat AI kan bereiken, maar AI brengt ook risico’s met zich mee. Ze worden voor verschillende doeleinden gebruikt, zoals satire of entertainment, maar kunnen ook schadelijke gevolgen hebben. Denk bijvoorbeeld aan:

• Propaganda
  Valse video's van politici kunnen de publieke opinie beïnvloeden.
• Fraude
  Criminelen gebruiken deepfake-audio om zich voor te doen als iemand die je kent om je geld te ontfutselen.
• Laster en eerroof
  Deepfakes kunnen iemands imago beschadigen, bijvoorbeeld door manipulaties in compromitterende video's.

Wat kan je doen tegen deepfakes?

Leer jezelf en je omgeving over de risico's van deepfakes. Hoe meer mensen weten hoe ze deepfakes kunnen herkennen, hoe minder impact ze hebben. Zeker als je door middel van video of audio gevraagd wordt om iets te downloaden, geld over te schrijven of persoonlijke gegevens te delen, moeten er verschillende alarmbellen afgaan! Zo proberen hackers je namelijk in de val te lokken.