Nieuwsgierig blijven voor wat technologie kan

Tijdens het Nerdland Festival – waar ze organisator van is – liet bekende wetenschapper Hetty Helsmoortel, voor het oog van het publiek een onderhuidse chip inplanten in haar hand. Het resultaat van een verloren weddenschap met televisiemaker Lieven Scheire, zo bleek. “Een cyborg is het resultaat van de fysieke fusie tussen mens en machine”, zegt Hetty. “Dus ben ik er zelf ook één.”

De chip biedt voorlopig niet veel meer dan enkele vooral praktische voordelen. Om contactloos te betalen hoeft Hetty Helsmoortel enkel haar hand bij de betaalterminal te houden. En om haar voordeur te openen heeft ze geen sleutel nodig. De chip in haar hand volstaat. Spielerei? Toch niet. “Voor mensen die hun fijne motoriek verliezen – bijvoorbeeld door parkinson – kunnen dat heel handige toepassingen zijn.”

Onze jobs zullen niet overgenomen worden door AI, wel door iemand die met AI werkt.

Hetty Helsmoortel

Een chip in de hersenen

Met name via de combinatie van nieuwe technologie en implantaten boekt de medische wetenschap snel vooruitgang. “Denk aan een bionisch oog: een bril met camera’s stuurt beelden door naar een chip die is ingeplant in de hersenen van een persoon, die daardoor opnieuw kan zien.” Door een connectie te maken met de hersenen, komen we stilaan echt op het terrein van de cyborgs die we tot nog toe enkel uit sciencefiction kenden. “Er zijn al heel fascinerende voorbeelden van”, vervolgt Hetty.

Ze vertelt over een man die verlamd raakte, maar intussen weer kan stappen. Een chip capteert het commando waarmee hij met zijn brein zijn beenspieren aanstuurt, om dat signaal via bluetooth tot bij de elektroden in zijn spieren te brengen. Een ander voorbeeld is dat van een vrouw die haar spraak verloor. Een chip in haar hersenen vangt op wat ze wil zeggen, waarna een spraakcomputer de woorden uitspreekt. Kers op de taart: dat gebeurt met haar eigen stem, door AI gereconstrueerd aan de hand van oude opnames.

Hetty Helsmoortel

Geen plaats voor doemdenken

“Jaarlijks registreren onderzoekers meer dan 200.000 patenten voor nieuwe medische implantaten”, weet Hetty. “Het aantal cyborgs zal in de nabije toekomst dus snel toenemen.” Uiteraard roept dat vragen op rond privacy en veiligheid, maar bang hoeven we er niet noodzakelijk van te zijn. “Ik zie die evolutie juist als iets heel positiefs. Kijk, met die technologie kunnen we ons menselijk lichaam aanvullen en zelfs overstijgen. We kunnen het dus maar beter omarmen.”

Maar wat doen we met het klassieke doemdenken, bijvoorbeeld dat AI onze jobs zal afnemen. “Onze jobs zullen niet overgenomen worden door AI, wel door iemand die met AI werkt.”

Open technologie

Het is daarom zeker nodig om voor een goede omkadering te zorgen, al was het maar om te vermijden dat er een maatschappij met twee snelheden zou ontstaan: mensen met chip, bij manier van spreken, en mensen die er geen toegang toe hebben. “We zouden de technologie moeten openstellen”, vindt Hetty, “zodat iedereen ze kan gebruiken, ook mensen in de groeilanden, bijvoorbeeld.” Het is een gevoel dat vrij breed in de technologiewereld aanwezig is.

Tegelijk moeten we realistisch blijven. “Het is nu ook niet zo dat technologie plots alles kan oplossen. We mogen er niet te veel van verwachten. In de onderzoekswereld blijft het een kwestie van vooruitgang boeken op basis van steeds weer nieuwe, kleine stapjes.” Dat is niet altijd spectaculair, wat mogelijk een valkuil vormt. “Het is belangrijk te blijven investeren in dat basisonderzoek. Ook daar zijn mensen en middelen voor nodig.”

Uitdaging voor het onderwijs

Via een toepassing als ChatGPT maken heel veel mensen nu kennis met een nieuwe vorm van technologie, ook in het onderwijs. “Dat vind ik echt een zegen”, zegt Hetty. “Natuurlijk gebruiken jongeren ChatGPT bij hun schoolwerk. Wellicht is dat net een goede aanleiding om het onderwijs tegen het licht te houden.” Op dezelfde manier kunnen bedrijven het gebruik van nieuwe technologie in vraag stellen. “Het komt er vooral op aan te kijken wat er mogelijk is: nieuwsgierig blijven, daar gaat het om.”