Roberto Benigni wordt 70, portret van een unieke schenenschopper

Toen de Italiaan Roberto Benigni 19 jaar oud was, zette hij zijn eerste stappen als acteur in het theater. Hij verhuisde van het Toscaanse platteland naar Rome om er in experimentele theatervoorstellingen mee te spelen. Kort nadien brak hij ook door op de televisie, en wel door een controversiële sketch. Hij bracht op de openbare omroep een komisch lied over het plezier van de grote boodschap en werd razendsnel het onderwerp van controverse en censuur. Wie er wel mee kon lachen, onthaalde hem als een held.

In het jaar 1980 ontmoette hij de liefde van zijn leven, actrice en producent Nicoletta Braschi, met wie hij vaak samen zou acteren. In de jaren nadien werkte hij zich nog meermaals controversiëel in de kijker, eens door de vrij ernstige politicus en leider van de Italiaanse communistische partij te knuffelen en op te heffen, dan weer door de paus “Wojtylaccio” te noemen, een woordspeling met diens naam. Opnieuw werd Benigni gecensureerd.

Intussen vond hij wel succes in het comedygenre, met films als ‘Berlinguer ti voglio bene’, ‘Non ci resta che piangere’ en ‘Tu mi turbi’, de eerste film die hij zelf regisseerde. In de Verenigde Staten begon hij samen te werken met indie darling Jim Jarmush. Ze maakten samen films als ‘Down by Law’, ‘Night on Earth’ en later de reeks kortfilms ‘Coffee and Cigarettes’.

Het grootste succes van Benigni kwam echter in de vorm van ‘La vita è bella’, dat hij zelf schreef en regisseerde en waarin hij de hoofdrol speelde als Guido Orefice. Guido is een joodse Italiaan die in het eerste deel van de film eind de jaren 30 met een groots romantisch gebaar zijn droomvrouw Dora – uiteraard gespeeld door de echtgenote van Benigni – wegkaapt van een huwelijk met een fascist. Ze openen samen een boekenwinkeltje en krijgen een zoon, Giosuè, maar dan breekt de Tweede Wereldoorlog uit en wordt het noorden van Italië bezet door de Duitsers. De nazi’s nemen Guido, zijn zoon en zijn oom mee naar een concentratiekamp, Dora gaat hen vrijwillig achterna. In het kamp overtuigt Guido Giosuè ervan dat het allemaal maar een spelletje is. Als hij de regels volgt, krijgt hij punten en als hij er duizend heeft, wint hij een tank. Door middel van humor en spel maakt hij het leven in mensonterende omstandigheden draaglijk.

‘La vita è bella’ werd een van de meest aangrijpende films ooit. Door de manier waarop Benigni humor introduceert in een van de meest vreselijke hoofdstukken van onze geschiedenis, maar er ook niet voor terugdeinst om hartverscheurende scènes in te blikken, werd zijn film internationaal de hemel in geprezen. Dat bracht maar liefst zeven oscarnominaties op, dat terwijl niet-Engelstalige films vaak enkel in de categorie Beste Niet-Engelstalige Film aan bod komen. Benigni werd persoonlijk genomineerd voor de beeldjes in de categorieën Beste Regisseur en Beste Mannelijke Hoofdrol. Hij won uiteindelijk die tweede categorie, voor Tom Hanks (genomineerd voor ‘Saving Private Ryan’), Edward Norton (‘American History X’), Ian McKellen (‘Gods and Monsters’) en Nick Nolte (‘Affliction’). Het was de eerste en voorlopig enige keer ooit dat de prijs werd uitgereikt voor een niet-Engelstalige rol.

Nadien zou Benigni nog succes kennen op het witte doek met films als ‘Asterix & Obelix tegen Caesar’ en ‘To Rome with Love’, maar het enorme succes van ‘La vita è bella’ kon hij niet meer evenaren. Daarnaast kende hij ook enkele teleurstellingen. Zijn versie van ‘Pinocchio’, toen de duurste Italiaanse filmproductie ooit, flopte in de Verenigde Staten en Benigni kreeg de Golden Raspberry voor de slechtste acteur, al deed hij het wel aardig in eigen land. Zijn ‘La tigre e la neve’, een liefdesverhaal tijdens de begindagen van de oorlog in Irak, werd ook niet met lof onthaald.

Intussen bleef hij wel tegen schenen schoppen als een prominente criticus van het beleid van Silvio Berlusconi, een organisator van protestmarsen en een onvoorspelbare televisiegast. Zo begon hij zich in 2005 ineens ongevraagd uit te kleden op de set van een nieuwsuitzending. We kunnen wel stellen dat er geen twee zijn zoals Roberto Benigni.